KIẾN THỨC CẦN BIẾT VỀ CĂN BỆNH VIÊM ĐẠI TRÀNG

Viêm đại tràng là căn bệnh phổ biến và tỷ lệ chuyển hóa thành ung thư khá cao. Vì vậy, việc nắm rõ những thông tin liên quan đến căn bệnh này là vô cùng cần thiết để người bệnh chủ động hơn trong việc phòng ngừa cũng như phát hiện sớm để can thiệp kịp thời.

Viêm đại tràng là gì?

Đại tràng hay còn gọi là ruột già, là bộ phận quan trọng trong hệ tiêu hóa, thực hiện chức năng chuyển hóa thức ăn từ ruột non xuống và thải ra ngoài. Theo đó, đại tràng được chia ra làm đại tràng trái và đại tràng phải với hai chức năng khác nhau. Đây cũng là bộ phận dễ phát sinh nhiều loại bệnh vì là nơi hình thành và đào thải phân, nên vi khuẩn có nhiều cơ hội sinh sôi rồi gây bệnh.

Viêm đại tràng xảy ra khi quá trình viêm nhiễm gây ra tổn thương lên niêm mạc đại tràng với những mức độ nặng nhẹ khác nhau. Trong trường hợp nhẹ khiến lớp niêm mạc viêm xung huyết còn nặng hơn sẽ xuất hiện tình trạng viêm loét, xuất huyết hay hình thành những ổ áp-xe ở đại tràng.

Phân loại viêm đại tràng

Viêm đại tràng được chia thành hai giai đoạn là viêm đại tràng cấp tính và viêm đại tràng mãn tính.

– Viêm đại tràng cấp tính: Đây được xem là cấp độ nhẹ nhất của bệnh viêm đại tràng. Bệnh hình thành do bị nhiễm độc hay nhiễm khuẩn đường ruột. Nếu không chữa trị kịp thời thì lâu ngày bệnh có thể chuyển sang mãn tính;

– Viêm đại tràng mãn tính: Trong giai đoạn này, các ổ viêm đã hình thành và phát triển nặng hơn ở niệm mạc đại tràng dẫn đến các triệu chứng tổn thương xuất hiện dày đặc với những mức độ khác nhau. Nếu ở thể nhẹ, niêm mạc đại tràng dễ gây chảy máu, còn nặng hơn thì xuất hiện các ổ loét, xuất huyết và nguy hiểm hơn là áp xe.

Nguyên nhân phổ biến của viêm đại tràng

Nguyên nhân gây ra bệnh viêm đại tràng được phát hiện do nhiều yếu tố, tuy nhiên phần lớn là do nhiễm khuẩn đường tiêu hóa xuất phát từ thói quen ăn uống và sinh hoạt không đảm bảo vệ sinh dẫn đến cơ hội xâm nhập của các vi khuẩn và virus vào cơ thể. Với từng giai đoạn viêm đại tràng lại có những nguyên nhân khác nhau cấu thành bệnh.

Viêm đại tràng cấp tính

Nguyên nhân chính dẫn đến viêm đại tràng cấp tính được xác định phần lớn là do chế độ sinh hoạt và ăn uống không đảm bảo vệ sinh. Nhiều trường hợp người bệnh bị xác định viêm đại tràng do ngộc độc thực phẩm và dị ứng với một số loại đồ ăn. Ngoài ra, còn một số nguyên nhân nữa như:

Nhiễm khuẩn đường ruột

Nguyên nhân này xuất phát là do người bệnh không cẩn thận sử dụng những thực phẩm nhiễm khuẩn, chưa được nấu chín hay do nguồn nước bị ô nhiễm. Một số loại vi khuẩn và vi sinh vật gây bệnh như:

• Các loại ký sinh trùng như giun đũa, giun tóc, giun kim, lỵ amip;
• Các loại vi khuẩn như: vi khuẩn lao, vi khuẩn tả (Vibrio cholerae), vi khuẩn E.coli, vi khuẩn thương hàn (Salmonella), lỵ trực khuẩn (Shigella);
• Các loại nấm hay siêu vi thường gặp như Rotavirus.

Ngoài ra, còn một số nguyên nhân nữa cũng gây ảnh hưởng đến đại tràng như các bệnh lý đường ruột, tác dụng phụ của thuốc kháng sinh, nhiễm độc…

Viêm đại tràng mãn tính

Đối với trường hợp viêm đại tràng mãn tính thì được chia thành 2 nhóm nguyên nhân chính là: nhóm có nguyên nhân và nhóm không nguyên nhân.

Nhóm có nguyên nhân: Xuất phát từ việc người bệnh bị nhiễm độc hay nhiễm trùng đường ruột do một số vi khuẩn và ký sinh trùng gây ra như vi khuẩn E.coli, vi khuẩn tả, lỵ amip… gây nên tình trạng viêm đại tràng cấp tính. Sau đó, do không được điều trị kịp thời và dứt điểm khiến bệnh trầm trọng hơn và phát triển lên thành viêm đại tràng mãn tính.

Nhóm không có nguyên nhân: Một số người bệnh được chẩn đoán mắc viêm đại tràng mãn tính nhưng không tìm được nguyên nhân cụ thể gây ra bệnh.

Triệu chứng thường gặp ở bệnh nhân viêm đại tràng

Đối với từng nguyên nhân gây bệnh thì người bệnh sẽ có một vài triệu chứng khác nhau. Tương tự như vậy bệnh nhân mắc viêm đại tràng cấp tính cũng có những biểu hiện khác với viêm đại tràng mãn tính.

Viêm đại tràng cấp tính

Những triệu chứng chung của các bệnh nhân viêm đại tràng cấp tính là:

– Đau bụng: Đây là biểu hiện phổ biến nhất mà hầu như các bệnh nhân viêm đại tràng đều gặp phải. Tuy nhiên, phụ thuộc vào từng nguyên nhân thì các cơn đau bụng sẽ có tính chất khác nhau như đau quặn thắt, đau từng cơn, đau từng đoạn…

– Tiêu chảy: Triệu chứng này cũng thường xuyên xảy ra đối với bệnh nhân viêm đại tràng. Cụ thể, trong một ngày, người bệnh sẽ liên tục bị đi ngoài và dù đi xong nhưng vẫn không thoải mái. Phân sẽ ở dạng lỏng, nước và lẫn cả máu;

– Chán ăn, sụt cân nhanh chóng: Đối với bệnh nhân bị viêm đại tràng thường trong trạng thái chán ăn, ăn không ngon miệng dẫn đến mệt mỏi khiến cơ thể bị sụt cân nhanh chóng.

– Sốt: Trong một số trường hợp, người bệnh mắc viêm đại tràng còn có triệu chứng sốt đi kèm buồn nôn. Đó là những biểu hiện chung của viêm đại tràng cấp tính nhưng mỗi nguyên nhân gây bệnh lại có những triệu chứng riêng biệt khác nhau như:

– Nguyên nhân do lỵ amip: Người bệnh sẽ đau quặn từng cơn dọc theo khung đại tràng, đặc biệt đau ở vị trí đại tràng sigma, tần suất đi đại tiện nhiều nhưng mỗi lần đi lại rất ít,  trong phân có xuất hiện máu cùng chất nhầy;

– Nguyên nhân do lỵ trực khuẩn: Người bệnh sẽ có những biểu hiện như sốt, đau quặn bụng, đi ngoài liên tục, phân bị lẫn máu, đau rát hậu môn, cơ thể mất nước và chất điện giải.

Viêm đại tràng mãn tính

Người bệnh bị chẩn đoán viêm đại tràng mãn tính cũng có những biểu hiện tương đương với giai đoạn cấp tính.

– Đau bụng: Những cơn đau sẽ xuất hiện theo từng cơn hoặc âm ỉ và thường đau dọc theo khung đại tràng hoặc hai hố chậu;

– Đại tiện bất thường: Tùy từng người sẽ có những triệu chứng khác nhau, cụ thể:

+ Tiêu lỏng và đau bụng: Trung bình bệnh nhân đi ngoài khoảng 3-4 lần trong một ngày. Phân lúc đầu có thể đặc nhưng không thành khuôn, còn những lần sau thì phân lỏng. Hiện tượng đau bụng thường thuyên giảm sau khi đi ngoài xong.

+ Táo bón và đau bụng: Đi kèm cùng các cơn đau bụng là tình trạng táo bón, khó đi ngoài, phân thường ít và khô cứng.

+ Tiêu lỏng và táo bón: Đây là trường hợp mà người bệnh bị táo bón xen kẽ với đi ngoài, hết đợt táo bón sẽ chuyển sang tiêu lỏng và diễn biến trong nhiều năm.

– Suy nhược cơ thể: Viêm đại tràng mãn tính khiến cơ thể người bệnh bị ảnh hưởng nghiêm trọng, đặc biệt là trong quá trình tiêu hóa và hấp thụ chất dinh dưỡng. Khi cơ thể không có đủ dinh dưỡng sẽ dẫn đến tình trạng suy nhược, mệt mỏi và cân nặng bị giảm sút…

Nguy cơ rủi ro từ bệnh viêm đại tràng

Nếu trong giai đoạn nhẹ thì viêm đại tràng không gây quá nhiều nguy hiểm cho sức khỏe của người bệnh. Tuy nhiên đều để tình trạng kéo dài và không được điều trị đúng cách thì bệnh nhân sẽ phải đối mặt với những nguy cơ sau đây:

– Thủng đại tràng: Nguy cơ này xảy ra khi viêm mạn tính kéo dài, khiến các vết viêm loét nặng ăn sâu và làm suy yếu thành ruột dẫn đến hình thành  một lỗ thủng. Từ lỗ thủng này, một lượng lớn vi khuẩn có thể tràn vào bụng và gây nhiễm trùng ổ bụng;

Trường hợp có thể gây nguy hiểm cho tính mạng của người bệnh và cần tiến hành can thiệp kịp thời. Chính vì thế, khi thấy các dấu hiệu như tay chân lạnh, huyết áp tụt mạnh, mạch đập nhanh, các cơn đâu ở vùng bụng trở nên dữ dỗi kèm theo phía thành bụng co cứng thì cần đưa đi cấp cứu ngay lập tức.

– Giãn đại tràng: Đại tràng giãn ra và mất khả năng co bóp đúng cách và di chuyển khí đường ruột. Kết quả là tình trạng đau bụng có thể trở nên nghiêm trọng hơn và bệnh nhân nên đi khám ngay lập tức. Mục tiêu của việc điều trị là ngăn chặn ruột bị vỡ;

– Xuất huyết tiêu hóa: Viêm đại tràng khi kéo dài sẽ khiến phần niêm mạc đại tràng bị tổn thương nặng nề và chỉ cần những tác động từ các thực phẩm có chất kích thích như rượu bia, đồ ăn độc hại… có thể dẫn tới khả năng bị xuất huyết đại tràng;

– Tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng: Nguy cơ ung thư đại trực tràng tăng theo thời gian và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Những vết viêm để lâu ngày sẽ có thể biến chứng thành ác tính và tiến triển thành ung thư.

Đối tượng có nguy cơ cao mắc viêm đại tràng

Bên cạnh các nguyên nhân như nhiễm khuẩn hay nhiễm độc có thể gây ra viêm đại tràng thì một số đối tượng sau đây cũng có khả năng mắc bệnh cao hơn như:

– Tuổi tác: Viêm đại tràng là bệnh lý thường gặp ở người trưởng thành và người cao tuổi là đối tượng có nguy cơ mắc cao hơn cả;

– Tình trạng táo bón kéo dài: Trong trường hợp người bệnh bị táo bón trong thời gian dài theo kèm là các triệu chứng như đi ngoài ra máu hay đau bụng âm ỉ cũng dễ dẫn đến viêm đại tràng;

– Tâm lý căng thẳng: Việc thường xuyên rơi vào trạng thái căng thẳng, mệt mỏi, stress kéo dài và chế độ ăn uống thất thường, không đảm bảo dinh dưỡng khiến tinh thần và thể chất của người bệnh bị ảnh hưởng  cũng dẫn đến khả năng bị viêm đại tràng;

– Chế độ ăn uống và sinh hoạt thiếu khoa học: Những người có thói quen hút thuốc lá hay uống rượu bia, sử dụng các sản phẩm có chất bảo quản… thì có nguy cơ mắc viêm đại tràng cao hơn những người bình thường. Bởi những thành phần có trong những thực phẩm hay đồ uống trên có thể gây tổn thương đến lớp niêm mạc đại tràng và dẫn đến tình trạng viêm đại tràng;

– Dùng thuốc kháng sinh kéo dài, không theo chỉ dẫn: Tự ý sử dụng thuốc kháng sinh không theo chỉ dẫn của bác sĩ sẽ gây nên những hậu quả nghiêm trọng cho cơ thể người bệnh nói chung và đại tràng nói riêng.

Viêm đại tràng có lây truyền được không?

Trong thực tế, số lượng người mắc viêm đại tràng do lây nhiễm là rất hiếm, vì đây không phải là căn bệnh có khả năng lây truyền từ người này qua người khác, nếu chỉ thông qua tiếp xúc trong môi trường sống.

Tuy nhiên trong một số trường hợp, nếu người mắc bệnh viêm đại tràng được xác định nguyên nhân là từ chủng lỵ amip, lậu hay AIDS thì nguy cơ lây nhiễm là hoàn toàn có thể xảy ra khi dùng chung bơm kim tiêm hay quan hệ tình dục.

Chẩn đoán bệnh viêm đại tràng

Để có kết quả chẩn đoán chính xác về tình trạng viêm đại tràng, ngoài việc dựa vào những biểu hiện hay triệu chứng bệnh đã được đề cập ở trên, thì người bệnh cần đến ngay các cơ sở y tế để thực hiện một số xét nghiệm cần thiết.

Theo đó, những xét nghiệm có thể được chỉ định là:

– Nội soi đại tràng: Đây là một trong những biện pháp phổ biến nhất để chẩn đoán viêm đại tràng. Thông qua quá trình nội soi, bác sĩ sẽ nắm rõ được mức độ viêm cũng như quan sát trực tiếp các vết viêm trên niêm mạc đại tràng. Ngoài ra, bác sĩ có tiến hành lấy mẫu để sinh thiết để xác định nguyên nhân bệnh cũng như phát hiện các tế bào lạ hay nguy cơ ung thư;

– Chụp X-quang đại tràng: Là phương pháp chẩn đoán truyền thống và có thể chỉ định cho các bệnh nhân không thể thực hiện được nội soi đại tràng. Dựa vào hình ảnh chụp, bác sĩ có thể phát phát hiện thêm các bệnh lý liên quan đến đại tràng khác như phình đại tràng, co thắt đại tràng… Tuy nhiên, phương pháp này không thể giúp tầm soát những tổn thương tiền ung thư như nội soi;

– Xét nghiệm phân: Dựa vào các tế bào bạch cầu trong phân mà có thể giúp xác định được bệnh viêm đại tràng và xét nghiệm được chỉ định khi nghi ngờ nguyên nhân gây bệnh xuất phát từ các vi khuẩn, virus hay ký sinh trùng…

– Xét nghiệm máu: Nếu trường hợp bệnh nhân bị đi ngoài và phân xuất hiện máu hay tình trạng táo bón, mất nước, mất chất điện giải thì cần thực hiện xét nghiệm máu để tìm hiểu dấu hiệu nhiễm trùng và đánh giá các chỉ số hồng cầu, tiểu cầu và bạch cầu;

– Chụp CT: Với phương pháp này, các bác sĩ có thể thông qua hình ảnh để quan sát các mô mềm bên trong ổ bụng, từ đó phát hiện ra phạm vi đại tràng bị ảnh hưởng và các biến chứng từ bệnh.

Trong một số trường hợp, các bác sĩ có thể tiến hành nội soi đại tràng sigma hay trực tràng nếu cần thiết.

Lộ trình điều trị phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra viêm đại tràng. Đối với những trường hợp ở thể nhẹ với những triệu chứng ban đầu thì chỉ cần sử dụng thuốc để kiểm soát cơn đau và chống viêm, kết hợp với bổ sung nước và nghỉ ngơi. Còn những bệnh nhân bị bệnh  nặng hơn thì có thể cần truyền dịch và có những can thiệp khác.

Điều trị nội khoa

 Hiện nay thì chưa có loại thuốc đặc trị dành riêng cho bệnh viêm đại tràng. Hầu hết các thuốc được kê đơn đều chỉ nhằm mục đích giúp người bệnh giảm các triệu chứng khó chịu từ bệnh và hạn chế các triệu chứng bùng phát  nặng hơn. Theo đó, các nhóm thuốc sẽ được chia dựa theo triệu chứng và nguyên nhân gây bệnh như:

• Nhóm thuốc giảm đau, chống co thắt đại tràng;
• Nhóm thuốc chống viêm;
• Nhóm thuốc kháng sinh chống nhiễm trùng, kháng nấm, kháng ký sinh trùng;
• Nhóm thuốc cầm tiêu chảy, trị táo bón;
• Bổ sung nước và các chất điện giải.

Điều trị ngoại khoa

Phẫu thuật cắt bỏ một đoạn đại tràng bị viêm hay toàn bộ đại tràng có thể là một lựa chọn trong trường hợp bệnh diễn tiến nặng và việc sử dụng thuốc không đem lại hiệu quả cho người bệnh. Trong đó, có 2 phương pháp phẫu thuật chính là phẩu thuật mổ mở và phẫu thuật nội soi.

Tùy vào tình trạng bệnh nhân, vị trí vết viêm hay mức độ tổn thương mà người bệnh có thể được chỉ định thực hiện một trong hai phương pháp trên. Tuy nhiên, phẫu thuật chỉ là giải pháp cuối cùng khi tình trạng viêm đã nghiêm trọng và không thể điều trị bằng bất kỳ phương pháp nào khác.

Chế độ sinh hoạt

Bên cạnh các phương pháp điều trị nội khoa và ngoại khoa thì việc tuân thủ chế độ sinh hoạt khoa học cũng được xem là một phương pháp điều trị hữu hiệu cho người bệnh.

– Xây dựng thời gian biểu sinh hoạt một cách khoa học, phân chia thời gian làm việc và nghỉ ngơi hợp lý để tránh tình trạng căng thẳng;

– Xây dựng chế độ ăn uống để bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng như protein (thịt gà, thịt lợn, thịt vịt), axit omega-3, probiotics (sữa chua, thức uống lên men), vitamin C và ghi nhớ việc ăn chín, uống sôi. Ngoài ra với các triệu chứng khác nhau thì cũng cần chế độ ăn khác nhau như:

+ Bệnh nhân táo bón thì không nên ăn nhiều chất béo, tăng cường ăn rau củ quả để bổ sung chất xơ và chia nhỏ các bữa ăn;

+ Bệnh nhân bị tiêu chảy thì nên tránh ăn chất xơ dạng không tan như cellulose, không ăn đồ sống, trái cây cần được gọt bỏ vỏ.

– Bổ sung nước mỗi ngày để tránh để cơ thể mất nước, tuy nhiên cần chia thời điểm uống nước hợp lý để không bị đầy bụng, trướng hơi;

– Tăng cường các hoạt động thể chất giúp cơ thể nâng cao sức khỏe và sảng khoái tinh thần.

Viêm đại tràng là căn bệnh phổ biến và nguyên nhân chính hình thành là do vấn đề vệ sinh thực phẩm và những thói quen sinh hoạt xấu gây ra. Chính vì vậy, điều chỉnh chế độ ăn uống cũng như tự tạo cho bản thân thời gian biểu khoa học là chìa khóa giúp ngăn ngừa nguy cơ mắc bệnh viêm đại tràng.